چرا نرم افزار آزاد نیاز به مستندات آزاد دارد

این مطلب ترجمه مقاله انگلیسی این صفحه است.

به لیست پستی ما دربارهٔ خطرات کتاب های الکترونیک بپیوندید.

مجوز مستندات آزاد گنو

بزرگ‌ترین کمبود در رابطه با سیستم‌عامل‌های آزاد، نرم‌افزار نیست، بلکه کمبود راهنماهای آزاد خوبی است که بتوانیم به این سیستم ها اضافه کنیم. تعداد زیادی از برنامه‌های مهم ما نیز بدون یک راهنمای جامع عرضه می‌گردند. مستندسازی یک بخش حیاتی برای هر مجموعهٔ نرم‌افزاری است؛ مشکل عمده هنگامی به وجود می‌آید که یک بستهٔ نرم افزاری آزاد مهم ، بدون مستندات آزاد عرضه شود . امروزه مشکلات و شکاف‌هایی از این دست زیاد هستند

زمانی، سال‌ها پیش، من تصمیم گرفتم Perl یاد بگیرم. من نسخه ای از یک راهنمای آزاد تهیه کردم ولی متوجه شدم این راهنما به سختی قابل‌خواندن است. وقتی از کاربران Perl دربارهٔ جایگزین‌ها سؤال کردم، آن‌ها به من گفتند: راهنماهای مقدماتی بهتری وجود دارند اما آزاد نیستند.

چرا این‌گونه بود؟ نویسندگان راهنماهای خوب، آن‌ها را برای مجموعهٔ O'Reilly می‌نوشتند و با قوانین محدود کننده‌ای منتشر می‌شدند. (بدون مجوز کپی، بدون مجوز اعمال تغییرات و بدون دسترسی به فایل منبع) که جامعهٔ کاربری نرم‌افزارهای آزاد را از استفاده از آن‌ها محروم می‌کرد.

این اولین بار نبود که مشکلاتی به این شکل رخ می‌داد، (که برای جامعهٔ کاربری ما کمبود بزرگی بود) این مسائل مربوط به گذشته‌ها بود. ناشرین راهنماهای انحصاری، تعداد زیادی از نویسندگان را برای انحصاری کردن راهنماهایشان تطمیع کرده بودند. بسیار پیش آمده بود که یک کاربر گنو مشتاقانه دربارهٔ نوشتن راهنما با هدف کمک به پروژه گنو با من صحبت کرده باشد، ولی پس از این که او دربارهٔ امضا کردن قراردادی با ناشران مبنی بر انحصاری کردن راهنما توضیح داده بود ، تمام امیدهای نقش بر آب شده بود. ما دیگر نمیتوانستیم از آن راهنما استفاده کنیم.

توانایی نوشتن یک متن صریح به زیان انگلیسی ، یک توانایی نادر در برنامه‌‌ نویس هاست ، با توجه به این موضوع ما دچار بحران بی کیفیتی در راهنماها خواهیم شد.

مستندسازی آزاد همانند نرم افزار آزاد به آزادی اشاره دارد نه قیمت. مساله در رابطه با این راهنماها، تعیین قیمت فروش برای نسخه‌های چاپ شده توسط O'Reilly نبود، (کما اینکه بنیاد نرم افزارهای آزاد هم راهنماهای آزاد گنو را به شکل چاپ شده به فروش می‌رساند ) اما راهنماهای گنو در قالب کد منبع نیز در دسترس هستند در حالی که راهنماهای انحصاری فقط بر روی کاغذ عرضه می‌شوند. راهنماهای گنو با مجوزهای کپی و اعمال تغییرات ارائه می‌گردند؛ اما راهنماهای Perl این‌طور نیستند. مساله این محدودیت هاست.

معیار آزادی برای یک راهنما دقیقاً مانند یک نرم‌افزار آزاد است: اعطای آزادی‌های مسلم کاربران به آنها . توزیع دوباره (شامل توزیع دوبارهٔ تجاری) باید مجاز باشد، بنابراین راهنما می‌تواند ضمیمهٔ همهٔ کپی‌های برنامه باشد، چه به صورت چاپی و چه به صورت آنلاین . مجوز اعمال تغییرات نیز قطعاً وجود خواهد داشت.

من به اعمال مجوز تغییرات بر روی تمام قسمت‌های مقاله‌ها و کتاب‌ها به عنوان یک قانون اصلی که برای مردم حیاتی باشد معتقد نیستم. معضلات مربوط به نشریه ها لزوما مانند نرم‌افزار ها نیستند. برای مثال من فکر نمی‌کنم من یا شما برای گرفتن مجوزِ اعمال تغییرات روی مقالاتی مانند همین مقاله که فعالیت‌ها و دیدگاه‌های ما را توضیح می‌دهد مصر باشیم.

با این همه یک دلیل اصلی برای آزادی در اعمال تغییرات در مستندات نرم‌افزارهای آزاد وجود دارد. وقتی کاربران از حقوق خود برای تغییر نرم افزار استفاده میکنند و قابلیت های آن را کم و زیاد میکنند اگر این کاربران وظیفه شناس باشند راهنما را نیز تغییر خواهند داد. بنابراین آن‌ها می‌توانند مستندی قابل استفاده و دقیق به همراه برنامهٔ تغییر داده شده تولید کنند. چنین راهنماهایی که برنامه‌نویسان را از وظیفه شناسی و تمام کردن کار باز می‌دارند و یا حتی اگر تغییری در برنامه ایجاد شد صریحاً خواستار بازنویسی راهنما از ابتدا هستند، به هیچ وجه پاسخگوی نیاز جامعهٔ ما نخواهد بود.

در حالی که جلوگیری کلی از اعمال تغییرات غیر قابل قبول است ، بعضی محدودیت ها در ویرایش به نظر بدون مشکل خواهند بود . برای مثال جلوگیری از حذف اعلان کپی رایت نویسندگان ، شرایط توزیع یا لیست نویسندگان مشکلی در بر نخواهد داشت ، همچنین اجبار برای اینکه نسخه های تغییر داده شده اعلانی مبنی بر اینکه آنها نسخه تغییر داده شده هستند در خود داشته باشند نیز بدون مشکل است. حتی جلوگیری از تغییر یا حذف بخش های کلی یک راهنما تا هنگامی که این بخش ها حاوی مطالب غیر فنی باشند نیز ایرادی در پی ندارد. (بعضی از راهنماهای گنو شامل اینجنین مواردی هستند.)

این‌گونه محدودیت‌ها به خاطر ماهیت سودمند و کاربردی‌شان مشکل محسوب نمی‌شوند زیرا برنامه‌نویسان وظیفه شناس می‌توانند از راهنما کمک گرفته و آن را مطابق با تغییرهای انجام شده بهبود بخشند. به عبارت دیگر آن‌ها مانع استفادهٔ همه جانبه جامعهٔ نرم افزار آزاد از راهنماها نیستند.

به هر حال، باید امکان تغییر تمام محتوای فنی در راهنما وجود داشته باشد و همچنین بتوان نتایج را در سرتاسر رسانه‌های معمول و کلیهٔ کانال‌های ارتباطی توزیع کرد، در غیر این صورت، این محدودیت‌ها سد راه‌ِ تعامل در جامعه خواهند شد و به دلیل اینکه راهنماهای آزادی نیستند ما را نیازمند راهنماهایی دیگر میکنند.

متاسفانه با وجود راهنماهای انحصاری معمولاً یافتن شخصی برای نوشتن راهنمای دیگر سخت است و مانع اصلی در این راه کاربرانی هستند که راهنماهای انحصاری را به اندازهٔ کافی مفید می‌دانند- بنابراین آن‌ها اهمیت نوشتن راهنمای آزاد را در نمی‌یابند و از وجود کاستی هایی در سیستم عامل آزاد که نیازمند رفع شدن هستند آگاه نمیشوند .

چرا کاربران فکر می‌کنند راهنماهای انحصاری به اندازهٔ کافی مفیدند؟ برخی به درستی به وجود مشکل پی نبرده اند. من امیدوارم این مقاله در راستای تغییر این تفکر مفید باشد.

بسیاری از مردم همان‌گونه که نرم‌افزارهای انحصاری را قابل قبول می‌دانند با راهنماهای انحصاری نیز موافقند: آن‌ها مساله را کاملاً بر حسب سود و قیمت قضاوت می‌کنند نه با توجه به معیار آزادی. عقاید این افراد قابل احترام است اما مادامی که نظراتشان بر ارزش‌هایی به غیر از آزادی استوار باشد ، آن‌ها راهگشای کسانی چون ما که به آزادی ارزش می‌نهیم نیستند.

لطفاً به گسترش آگاهی در این زمینه کمک کنید . ما در حال واگذاری عرصهٔ مستندات به ناشرین انحصاری هستیم. اگر ما بتوانیم آگاهی کافی در مورد اینکه راهنماهای انحصاری مفید نیستند ایجاد کنیم ، شاید بار دیگر که شخصی خواست برای کمک به پروژه گنو مستندی بنویسد قبل از آنکه دیر شود دریابد که قبل از هرچیز باید به آزاد بودن آن بیاندیشد.

ما همچنین می‌توانیم ناشران تجاری را تشویق به فروش نسخه‌های آزاد کنیم، نسخه‌های کپی لفت به جای راهنماهای انحصاری. یکی از راه هایی که شما با استفاده از آن می‌توانید به این جریان کمک کنید این است که قبل از خرید به شرایط توزیع راهنما توجه کنید و راهنماهای کپی لفت را به غیر کپی لفت ترجیح دهید.

[توجه : ما صفحه ای آماده کرده ایم که کتابهای آزاد موجود از ناشرین دیگر در آن لیست شده است].